Куќа на Руса К. Гајдова
Објекти/Семејната куќа на Гајдови се наоѓа во велешкото маало Дворови и е проектирана од Славко К. Гајдов по нарачка на неговата сестра Руса Гајдова. Со својот раномодерен дизајн отскокнува од куќите кои се типични за Велес во тој период.
Објектот е составен од два тракта паралелно поставени на двете улици, кои се спојуваат во прекршен агол кој е нагласен со балконот на првиот кат. Во естетското обликување на фасадите применет е еднаков и чист геометриски третман. Тие се едноставни и ослободени од секаква декорација, а нивниот волумен е разбиен со правоаголните прозорци симетрично распоредени и две вертикали со по три окулуси во крајните делови на објектот.
Архитект Славко К. Гајдов
Година на проектирање 1934
Инвеститор / Сопственик Руса К. Гајдова
Град / Општина Велес
Адреса Ул. „Ѓоре Оранџиев" бр.37
Катност По+П+1+Пк
Типологија според оригиналната намена
Типологија според денешната намена
- Хронологија на изградба (проект, градежни фази)Објектот е проектиран во 1934 год. Објектот е изграден во 1937 год.КатностПо+П+1+ПкПрограмски опис (опис на план по катови)На приземјето и на катот се изведени два стана за домување со идентичен внатрешен распоред, кои се разликуваат единствено во балконот кој му припаѓа на станот на приземјето. Во подрумот покрај подрумските простории имало и перална, а на нивото на поткровјето дел од просторот е отстапен за рамна тераса ориентирана кон север. Куќата има два влеза (источен и западен).СтруктураОбјектот е изграден во масивен конструктивен систем. Ѕидовите се изградени од печена тула додека меѓукатните конструкции се од армирано-бетонски плочи. Кровната конструкција е дрвена.ПокривСложен повеќеводен покрив со ќерамиди над покровјето и рамна тераса над остатокот од објектот.ФасадаФасадата била малтерисана и обоена во два тона, со особени детали кои ја потенцираат хоризонталноста.СтоларијаНадворешната столарија е со боени дрвени прозорци и врати. На приемјето се поставени вградени дрвени заштитни ролетни. Прозорците се изработени од дрво со хоризонатлна профилација и се поделени на пет хоризонтални полиња.ПартерКуќата зафаќа поголем дел од градежната парцела, оставајќи место за преден (источен) поголем двор и страничен (југозападен) помал, со непознато партерно уредување.КонтекстКуќата на Руса Гајдова се наоѓа во Дворови - некогаш најурбанизираната населба во Велес. Улиците во ова маало биле прави и широки, а куќите двокатни со големи дворови уредени со градини, дрвја и цвеќиња и биле оградени со камени ѕидови. По нив и маалото го добило името. Во Дворови се населиле и живееле многу видни велешани. Позиционирана на агол од две маалски улици, во непосредна близина на железничката пруга Велес – Гевгелија, куќата се истакнува со својот прочистен модернистички изглед, аголната тераса и кружните прозорци и е во целосен контраст со соседните куќи.
- ПокривСложен повеќеводен покрив со ќерамиди над покровјето и рамна тераса над остатокот од објектот.ФасадаФасадата е малтерисана и обоена во еден тон, со особени детали кои ја потенцираат хоризонталноста.СтоларијаНадворешната столарија е со боени дрвени прозорци и врати. На приемјето се поставени вградени дрвени заштитни ролетни. Прозорите се типични за раната модерна со акцент на хоризонталноста и се поделени на пет хоризонтални полиња. Промени на неколку врати со ПВЦ оков и додадени се ролетни на првиот кат.ПартерКуќата зафаќа поголем дел од градежната парцела, оставајќи место за преден (источен) поголем двор и страничен (југозападен) помал. Поголемиот двор е заграден кон улицата со доградба од помошен објект. Заради поделбата на куќата која е во сопственост на различни сопственици, отворени се неколку дворски порти изработени од различни материјали. Оградата кон помалиот двор е жичана, растегната на бетонски столпци, а во дворот има мноштво од електрични уреди и отпад.Состојба на надворешностадобраАвтентичност на надворешностазадоволителнаПромениПравени се повеќе интервенции во недетерминиран период, како: -На југоисточната фасада останат е само средниот окулус (тој над него е претворен во квадратен, а долниот е инкорпориран во новопробиена ПВЦ врата). -На источната фасада е останат само најгорниот окулус (тој под него е претворен во правоаголен прозорец со лак, а на местото на најдолниот е пробиена врата). -Поставена е метална конструкција од источната страна, на бетонската ограда од балконот заради изградба на стреа. -Изграден е помошен приземен објект во источниот двор чиј рамен покрив е ограден со метална ограда и се користи како тераса. -Монтирани ролетни на прозорците. -Променети ќерамиди на покривот.
- Куќата е во сопственост на повеќе сопственици со што е зголемен ризикот од правење на неавтентични промени во насока на нивните различни потреби.
- историскa архитектонска и естетска
- Надлежните институции за заштита на културното наследство и до останатите носители на одлуки: Земајќи ги предвид автентичноста, состојбата на сочуваност и културно-историското эначење на објектот како нераскинлив дел од развојот на Велес, истиот да биде препознаен како градителско културно наследство од периодот помеѓу двете светски војни и да биде впишан во инвентарот за вредни објекти. Препорака до имателите на доброто: Да се почитува вредноста на објектот при поставување на елементи директно на фасадите и доколку се прават промени истите да бидат во насока на зачувување на неговата автентичност.
- Државен Архив на Република Северна Македонија, Одделение Велес. арх. бр. 9.3.34.24/355-365. Дума.мк. (2017, ноември 12). Велешкото маало Дворови, во стар Велес, со големи дворови и широки сокаци. Преземено февруари 2025, од https://duma.mk/region/veles-3/23733-2017-11-12-12-29-06/