Народен музеј Велес (Зграда на Околиски одбор)
Објекти/Зградата на денешниот Народен музеј - Велес, била изградена во текот на 1934 год. како Народен дом во кој бил сместен Околискиот одбор.
Објектот е конципиран со умерено присуство на декоративни елементи изведени под влијание на српско-византискиот стил. Уличната фасада е симетрична по вертикала со два странични волумени благо испакнати нанапред и средишен волумен во кој е главниот влез е фланкиран со два столба кои носат полукружен лак. Фасадата е хоризонтално расчленета по катови со нагласени венци и калкански завршетоци зад кои е сокриен покривот. Прозорците на приземјето се правоаголни, на катовите во бочните волумени се трифорни, а во централниот волумен се бифори кои се интерпонлирани во лачно засводена ниша.
Архитект Никола Герд.
Година на проектирање 1930
Соработници Архитект Ковачевиќ
Град / Општина Велес
Адреса Ул. „8 септември“ бр. 30
Катност По+П+2
Типологија според оригиналната намена
Типологија според денешната намена
- Хронологија на изградба (проект, градежни фази)Објектот е проектиран во 1930 год. Првобитниот проект бил изработен на 20.02.1930 год. од инженерот Никола Герд. (презимето е нечитливо), со кој главната фасада била обликувана во духот на модерната, но по препораки на архитектот Ковачевиќ од банската управа, фасадата била преработена на 29.09.1930 год. и подоцна изведена во форма во која постои и денеска. Објектот е изграден во 1934 год.КатностПо+П+2Програмски опис (опис на план по катови)Програмскиот опис според оргиналната намена: на приземјето биле предвидени два дуќани ориентирани кон главната улица, а на катовите простории за потребите на домот/општината. Од 1967 год. кога во објектот е преместена колекцијата на Народниот музеј, програмскиот опис по катови е: приземје - археолошка поставка; прв кат - историска поставка; втор кат - етнолошка поставка.СтруктураОбјектот е изграден во масивен конструктивен систем. Кровната конструкција е дрвена.ПокривЧетириводен покрив покриен со ќерамиди.ФасадаФасадата е малтерисана со варов малтер жолта боја на основните волумени и во бела боја кај декоративните елементи (столбови, венци, дискови). Фасадата е декорирна со плитка пластика во имитација на камен. Цокле обработено со штокован вештачки камен во сива бoja.СтоларијаНадворешната столарија се состои од дрвени врати и прозорци со хоризонтални препреки. Заштитна ограда на приземните прозорци и на влезната врата изработени од ковано железо.ПартерОбјектот е поставен во низа и го следи уличниот фронт, а од задната страна има мала зелена површина (мал, неупотреблив двор).Ентериер / Заеднички содржиниСкалишниот простор и ходниците се со подна обработка во терацо. Скалишните огради се изработени од ковано железо со дрвен ракофат. Во подрумот имало под од набиена земја.Ентериер / Приватни содржиниПростории со голема висина. Внатрешни врати и подови - дрвени.КонтекстЗградата на Народниот музеј била изградена како Општинска зграда и се користела за таа намена сè до 1967. Нејзината локација е во центарот на Велес, на главната улица, во непосредна близина на плоштадот Сармаале на кој главна знаменитост стотици години се два стари јавори кои се прогласени за споменик на природата. Овој плоштад бил место каде се одржувале сите митинзи, протести, минувале разни војски.
- ПокривДрвена кровна конструкција. Четириводен покрив покриен со поцинкуван лим и поставени соларни панели.ФасадаФасадата е малтерисана со варов малтер жолта боја на основните волумени и во бела боја кај декоративните елементи (столбови, венци, дискови). Фасадата е декорирна со плитка пластика во имитација на камен. Цокле обработено со штокован вештачки камен во сива бoja.СтоларијаНадворешната столарија се состои од дрвени врати и прозорци со хоризонтални препреки. Заштитна ограда на приземните прозорци и на влезната врата изработени од ковано железо.ПартерОбјектот е поставен во низа и го следи уличниот фронт, а од задната страна има мала зелена површина (мал, неупотреблив двор).Ентериер / Заеднички содржиниСкалишен простор со подна обработка во терацо. Скалишни огради изработени од ковано железо со дрвен ракофат. Подовите во ходниците и простоиите се обложени со керамички плочки.Состојба на надворешностадобраСостојба на внатрешностадобраАвтентичност на надворешностадобраАвтентичност на внатрешностазадоволителнаПромениВо 1995/96 год. се направени повеќе интервенции: менување на кровниот покривач од ќерамиди со поцинкуван лим, нивелација на подрумски под кој бил од набиена земје, покривање на керамичките цевки за водовод заради нивна заштита. Во 2002/2003 направена е реконструкција на фасадите. Од 2015 до 2020 правени се интервенции во подрумот и санации на таванот; подовите се обложени со керамички плочки; поставувени се соларни панели на покривот. Канцелариите на музејската управа се наоѓаат во соседната зграда и поради нивно поврзување со зградата на музејот била пробиена врата на северниот ѕид.
- историскa општествена / социјална архитектонска и естетска Покрај историската и архитектонско-естетската вредност, зградата на Народниот музеј во Велес има голема општествено-социјална вредност како објект во кој се вдомени бројни музејски експонати како книгата „Огледало“ од Кирил Пејчиновиќ од 1816 година, „Еврејското учение“ од 1838 година, оригиналните ракописи на Ј.Х.К-Џинот и Кочо Рацин, археолошки предмети од Стоби, како и други вредни историски и етнолошки предмети.
- Надлежните институции за заштита на културното наследство и останатите носители на одлуки да ги земат предвид вредностите кои објектот ги поседува, истиот да биде препознаен како градителско културно наследство од периодот помеѓу двете Светски војни и да биде впишан во инвентарот за вредни објекти. Препорака до имателите на доброто: Да се почитува вредноста на објектот при поставување на елементи директно на фасадите и доколку се прават промени истите да бидат во насока на зачувување на неговата автентичност.
- Kadijević, A.& Ilijevski, A. (2021). Arhitektura i vizuelne umetnosti u jugoslovenskom kontekstu 1918–1941. Beograd. Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet Грчев, К. (2003). Архитектонските стилови во профаното градителство во Македонија меѓу двете светски војни 1919-1940. Скопје. Институт за фолклор Државен Архив на Република Северна Македонија, Одделение Велес. арх.бр. 9.9.32.22/410-424 Нова Македонија. (2021, октомври 09). Народен Музеј - Велес. Преземено февруари 2025, од https://novamakedonija.com.mk/zivot/kultura/народен-музеј-велес/ ТиРековМиРече. (2012, јануари 07). Стариот јавор, велешки фејсбук. Преземено февруари 2025, од http://tirekovmirece.com/Novost/Стариот-јавор,-велешки-фејсбук