Станбена зграда Атанасковиќ
Објекти/Станбената зграда го зафаќа југозападниот агол на улиците „Ленинова“ и „Орце Николов“, дијагонално од познатата зграда на Ташковиќ, во историската резиденцијална населба Дебар маало. Времето на изградба кореспондира со почетоците на формирањето на самато маало, а градбата стилски ги носи белезите на актуелните раномодерни архитектонски тенденции на тоа време.
Во естетското обликување на двете улични фасади (кои се единствените видливи) применет е еднаков третман. Со поставување на дискретни плитки пиластри кои завршуваат со стилизирани јонски капители направен е вертикален растер кој на фасадите им дава ефект на светло-темни колористички полиња. Во вовлечените потемни полиња сместени се прозорците под кои е поставена второстепената пластика со мотив на преплет.
Првичниот проект за двата објекта е дело на Борис Дутов во 1932 год. но аголниот објект во формата која ја има денеска е дело на Кирило Хаџи Наковиќ кој го преработува проектот во 1933 год, во модерен стил.
Архитект Кирило Хаџи Наковиќ
Година на проектирање 1933
Соработници Архитект Рад. Матијашевиќ
Инвеститор / Сопственик Трпе Јовановиќ
Град / Општина Скопје
/ Центар
Адреса ул. „Орце Николов“ бр.83 А
Катност По+П+1
Типологија според оригиналната намена
Типологија според денешната намена
Заштитен статус Има
- Хронологија на изградба (проект, градежни фази)Во 1932 год. е проектиран објектот. Во 1933 год. е изграден објектот. Во 1940 год. генерал Атанасковиќ ја купил зградата од оригиналниот сопственик и инвеститор на истата (според кажување на внуката на генералот). Во 1960-тите години е дограден втор кат на оригиналната градба. Во 1990-тите години доградено е крило кон западната страна на објектот со висина П+3.КатностПо+П+1Програмски опис (опис на план по катови)Во приземјето се наоѓа дуќан во делот кај аголот, а во останатиот дел од приземјето како и на катот - домување (два стана со по две соби, претсобје, кујна, купатило, тоалет и останато). Влезот во куќата се наоѓа во задниот дел од зградата.СтруктураОбјектот е изграден во масивен конструктивен систем. Според техничкиот опис темелите на зградата се направени од набиена мешавина. Изолација на темелите со два слоеви на тер-хартија и еден слој течен катран. Sидовите на приземјето се со дебелина од 45 см, а на катот со 30 см, изработени од добро печена тула во варов малтер. Над ѕидовите од приземјето и катот изработени се армирано-бетонски серклажи, како и армиранобетонски трегери над сите отвори. Меѓукатната и плафонската конструкција се армирано-бетонски. Кровната конструкција е дрвена.ПокривПовеќеводен покрив покриен со ќерамида од филц. Кровна конструкција од стругана чамова граѓа. Олуци, одводни цевки и др. од ферцинк плех бр. 18.ФасадаФасадата била малтерисана во варов малтер, испрскана во боја со дискретна плиткорелјефна декорација сочинета од плитки пиластри кои завршуваат со стилизирани јонски капители, а под прозорците - второстепената пластика со мотив на преплет.СтоларијаЦелокупната столарија е направена од добра и здрава чамова граѓа внатре, а надвор од борова граѓа. Прозорите застаклени со безбојно стакло и изработени од дрво со хоризонтална профилација и надворешни врати кон балконите. Рамките и крилата се обоени во различни бои.Ентериер / Заеднички содржиниКомуникациско јадро: скали - армиранобетонски вѕидани во ѕидовите со терацо обработка; ограда - дрвен ракофат на метална конструкција; влезни врати - дрвени во бела боја со мала плиткорезбана декорација на рамката.Ентериер / Приватни содржиниВнатрешни ѕидови се малтерисани со варов малтер. Во сите простории поставен е дрвен патос-шифбаден, со исклучок на купатилата и терасите каде е терацо.КонтекстЗградата сочинувала архитектонска целина со соседниот помал објект на улицата „Кнез Арсен“, изведен во идентичен стил од истиот архитект и инвеститор (според оригиналната архивска проектна документација). Двата објекти се наоѓале во тогашниот градежен реон на Дебар маало, каде во истиот период и подоцна биле изградени повеќе репрезентативни градби кои се дел од сегашното културното наследство на Скопје од периодот помеѓу двете светски војни, а кои го преживеале катастрофалниот земјотрес. Во фасадната обработка видливи се идентични декоративни фасадни елементи со Куќата на Тома Ничота која е поставена дијагонално од спротивната страна на улицата, а е прилепена до познатата зграда на Ташковиќ. Фактот што куќата на Ничота е направена од истиот инвеститор, но од различен архитект оди во прилог на тезата дека сите три куќи се проектирани и изведени по вкус на нарачателот.
- ПокривЕдноводен покрив покриен со поцинкуван лим.ФасадаМалтер во сива боја со дискретна плиткорелјефна декорација. Новоизградените делови од понови периоди имаат иста обработката и го следат растерот и обработката на оригиналната градба, што на прв поглед дава впечаток дека објектот отсекогаш бил со денешниот изглед.СтоларијаПриземје - метални врати кај комерцијалните простории и главниот влез во станбениот дел; прозорци - автентични дрвени (кај два од нив има поставено метална заштитна решетка), прозорци на прв и втор/трет кат дрвени автентични на периодот на изградба, ПВЦ ролетни на третиот дограден кат, ПВЦ комарници кај дел од прозорците на првиот кат.ПартерОбјектот излегува на јавна површина каде има поплочување со бекатон коцки.Ентериер / Заеднички содржиниКомуникациско јадро: скали - терацо, дрвен ракофат на метална конструкција, влезни врати во становите од оригиналната градба - дрвени во бела боја со мала плиткорезбана декорација на рамката; влезни врати во становите кај доградените делови од подоцнежни периоди - дрвени, но со поинаков изглед и големина.Состојба на надворешностадобраСостојба на внатрешностазадоволителнаАвтентичност на надворешностазадоволителнаАвтентичност на внатрешностазадоволителнаПромениВо 1960-тите години е дограден втор кат на оригиналната градба, со што е направена промена во катноста на објектот и неговата и покривна конструкција (наместо претходен повеќеводен покрив со ќерамиди, изведен е едноводен покрив со лим). Во 1990-тите години доградено е крило кон западната срана на објектот со висина П+3 со што дошло до промена на оригиналниот габарит на објектот и кај неговата влезна партија (оригинално влезот во зградата бил од нејзината западна страна, а со доградбата влезот е преместен од страна на ул. „Орце Николов“. Во заедничкиот скалишен простор на подестите од меѓукатовите отворени се влезни врати (за становите од доградбата) директно на оригиналниот западен надворешен ѕид. Направен е и надворешен влез во подрумските простории, каде пристапот е од страна на ул. „Орце Николов“.
- Најголеми закани и ризици за градбата се променливите заштитни и градежни политики, како и прилагодувањето на законските регулативи кои не одат во прилог на нејзиното зачувување, што резултира со секојдневно обезличување или губење на вредни објекти кои сведочат за урбаниот развој на Скопје и обезбедуваат историски континуитет.
- Има Значајно културно наследство со режим на заштита од втор степен. Контактната зона на објектот со режим на заштита од трет степен.
- историскa емотивна архитектонска и естетска
- Препорака до имателите на доброто: Да се почитува вредноста на објектот при поставување на елементи директно на фасадите и доколку се прават промени истите да бидат во насока на зачувување на неговата автентичност.
- Константиновски, Г. (2001). Градителите во Македонија, XVIII - XX век. Скопје. Табернакул Томовски К. & Петковски Б. (2003). Архитектурата и монументалната уметноство Скопје меѓу двете светски војни. Скопје. Музеј на град Скопје Коцевски, Д. (2022). Ако го сакаш Скопје – дојди, ќе те чекам на кејот. Скопје. Бегемот Државен Архив на Република Северна Македонија, Одделение Скопје. арх. бр. 6.1.325.24/354-396 Управа за заштита на културното наследство, Регистрирани недвижни добра по надлежност на националните установи, ноември 2024 год. Преземено во јануари 2025, од: http://uzkn.gov.mk/mk/wp-content/uploads/2024/11/REGISTRIRANO-NEDVIZNO-KULTURNO-NASLEDSTVO-2024-za-web-%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BB.pdf