Основно училиште „Стојан Новаковиќ" (сегашно ООУ „Кочо Рацин")

Во 1937 год. е проектиран објектот. Во 1938 год. е проектиран објектот како четиригодишно училиште под името „Стојан Новаковиќ". Од 1941-1944 год. било преименувано во „Иван Вазов". Од 1945 год. до денес го носи името „Кочо Рацин". Во 1955 год. од четирогодишно прераснало во осумгодишно училиште. Во 1957 год. бил дограден новиот дел. Било оштетено во земјотресот од 1963 год.

П+М+1

Имајќи ги предвид положбата и големината на населбата Долно Водно, Општината на град Скопје одлучила училиштето да биде од павилјонски тип за околу 300 ученици. Изградено е на терен во пад што овозможило просториите да се распоредат на две нивоа со трем како меѓукат. Од главниот влез со скали се пристигнува во вестибилот на првиот кат на кој е надоврзан долг централен убаво осветлен ходник околу кој се разместени шест училници за по 50 ученици и три простории за наставниот кадар. Една од училниците била прилагодена да служи и како сала за одржување на разни свечености. Други скали водат надолу во тремот на ниво на меѓукатот од каде преку уште еден крак скали се симнува во просториите на сутеренот каде имало соба за чуварот на зградата и тоалети (за машки и женски деца одделно), како и просторија за разни домашни потреби.

Објектот е изграден во масивен систем. Кровната конструкција е дрвена.

Повеќеводен покрив покриен со ќерамиди.

Фасадата е малтерисана со цементно-варов малтер.

Надворешната столарија се состои од дрвени дводелни прозорци и дрвени внатрешни врати. Влезните врати - двокрилни изработени од дрво, ковано железо со застаклување.

Основното училиште „Кочо Рацин” е изградено во подножјето на планината Водно, на крстосница помеѓу две улици, оградено со стилска масивна ограда која ги следи уличните линии. Истата е изработена со камена база на која се надоврзуваат лачни отвори ѕидани со полна тула и малтер во кои има вметнато второстепена декоративна ограда од ковано железо. Во дворот има зеленило и дрвја.

Внатрешноста на училиштето била обработена според сите хигиенски и естетски стандарди како и кај останатите училишни згради кои општината ги изградила претходната година. Скалишните простори и ходниците биле изведени во терацо подна обработка во комбинација со мали црно-бели плочки наредени како шаховски полиња, порабени со темни бордури. Подовите во училниците биле со дрвени даски. Скалишните огради биле изработени од ковано железо со дрвени ракофати.

Населбата Долно Водно била формирана на местото на селото Долно Водно и иако денес е речиси во центарот на Скопје, во времето на изградбата на училиштето била периферија. Во неа голем дел од жителите биле вработени во железницата, но во периодот на 1930-тите години почнала забрзано градежно да се развива со што се создала неопходна потреба од подигнување на училиште. За неговата изградба била одбрана парцела која се наоѓала челно на постоечки плоштад кој ја затворал осовинската перспектива на тогашниот булевар „Луј Барту” (сегашна ул. „Водњанска”), во подножјето на Водно. Во непосредната околина на самото училиште имало вили, од кои неколку изградени од архитектот Артемушкин, дуќани и кафеани, а подолу по улицата бил првиот Бактериолошки институт во рамките на денешниот Клинички центар од чија спротивната страна се наоѓала куќата и работилницата на познатиот скопски бравар Антон Ручигај.

Повеќеводен кров покриен со лим.

Фасадата е малтерисана со цементно-варов малтер.

Надворешната столарија се состои од алуминиумски прозорци и врати. Оригиналните влезни дрвени врати сè уште постојат, но не се во функција и се затворени.

Училиштето сè уште ја има во голем дел оригиналната масивна стилска ограда во комбинација со нова железна ограда поставена на бетонско цокле. Дворот е простран, на неколку нивоа поврзани со скали и поплочен со бекатон коцки. Има зелени површини, дрвја, урбана опрема и спортски терени.

Скалишните простори и ходниците се оригинални, изведени во терацо подна обработка со комбинација на мали црно-бели плочки наредени како шаховски полиња, порабени со темни бордури. Подовите во училниците се покриени со линолеум. Скалишните огради во голем дел се оригиналните од ковано железо со дрвени ракофати, но има и новопоставени изработени од алуминиум.

добра

добра

добра

добра

Во 1957 год. кога е изграден новиот дел на училиштето, се направила промена во јужниот дел на оригиналната градба, каде е изведено поврзувањето на двата објекти. За таа цел на местото од двете последни училници направени се скали кои се успешно вклопени во просторот. Во недетерминиран период, главната влезна врата и скалите биле затворени и ставени надвор од употреба. Во отворот над скалите е монтиран под и добиениот простор на катот е претворен во библиотека. Втората влезна врата која била на источната фасада, иако постои, е надвор од употреба. Со нејзиното затворање била проширена една од училниците. Тремот на западната страна на меѓукатот е затворен и претворен во училница. Во 1980-тите години сменети се подовите во училниците со линолеум. Тогаш бил доѕидан мал влезен трем на југоисточната страна. Пред околу 15 години покривот со ќерамиди е заменет со покривач од поцинкуван лим, сменети се дрвените двокрили прозорци со алуминиумски, освежена е фасадата.

Потребна е реставрација на оригиналната надворешна ограда. Истата е во лоша состојба, со големи конструктивни пукнатини на повеќе места предизвикани од корењата на блиските дрвја.

историскa архитектонска и естетска општествена / социјална емотивна Училиштето „Кочо Рацин” е едно од најстарите училишта во Скопје има голема историска вредност како редок пример на објект со оваа намена изграден во периодот меѓу двете светски војни кој опстојал до денес. Образованието во Македонија во рамките на Кралството Југославија, својот најповолен развој го достигнало во учебната 1939/40 год. што соодветствува со првите години од работењето на училиштето. Од целата територија на Македонија, во Скопје биле изградени најдбрите училишни објекти во тој период кога Скопје успеал да се афирмира како интелектуален и просветен центар од Ниш до Гевгелија, каде покрај четиринаесет основни училишта, машка и женска гимназија, учителско училиште, трговска академија, поголем број на занаетски училишта, работел и Филозофскиот факултет.

Надлежните институции за заштита на културното наследство и останатите носители на одлуки да ги земат предвид вредностите кои објектот ги поседува, истиот да биде препознаен како градителско културно наследство од периодот помеѓу двете светски војни и да биде впишан во инвентарот за вредни објекти. Препорака до имателите на доброто: Да се почитува вредноста на објектот при поставување на елементи директно на фасадите и доколку се прават промени истите да бидат во насока на зачувување на неговата автентичност.

Константиновски, Г. (2001). Градителите во Македонија, XVIII-XX век. Скопје. Табернакул Томовски, К. & Петковски, Б. (2003). Архитектурата и монументалната уметност во Скопје меѓу двете светски војни. Скопје. Музеј на град Скопје Ефремовски М. Чаусидис Н. (2024). Артемушкин и Скопје - Архитектонското творештво меѓу двете светски војни. Скопје 2024 Државен Архив на Република Северна Македонија, Одделение Скопје. арх. бр. 6.1.290.2/597-825 Нова Македонија. (2020, Март 14). Кога е изграден првиот бактериолошки институт во Скопје. Преземено март 2025, од https://novamakedonija.com.mk/makedonija/skopski-legendi/ кога-е-изграден-првиот-бактериолошки/ Фактор. (2020 Февруари 23). Животот на Водно. Преземено март 2025, од https://faktor.mk/zivotot-vo-vodno Kovač, М. (2020). Pesniški opus Danice Ručigaj. Diplomsko delo. Univerza v Ljubljani Filozofska fakulteta, Oddelek za slavistiko. Преземено март 2025, од https://abvedit.com/wp-content/uploads/2021/03/334764804-2-3b5d4113.pdf Troch, P. (2012). Education and Yugoslav Nationhood in Interwar Yugoslavia, Possibilities, limitations and interactions with other national ideas. Doctoral dissertation. Faculteit Letteren & Wijsbegeerte Universiteit Gent. Преземено февруари 2025, од https://core.ac.uk/download/pdf/55902209.pdf