Станбена зграда на Јелена Тодоровиќ
Објекти/Станбената зграда е изградена е во духот на модерниот рационализам и има симетрична основа во форма на буквата "П". Зградата ја зафаќа целата ширина на блокот и има три улични фасади.
Главната (јужна) фасада е обликувана во три вертикални сегменти, каде централниот е малку испакнат во однос на бочните, има поинаква завршна обработка и во нејзината вертикална оска е поставена влезната врата. На аглите на главната фасада со источната и со северната се истакнуваат издолжените балкони кои се експресионистички обликувани со заоблени испусти и со метални огради.
Виското приземје е потенцирано со венец, кој на бочните фасади се продолжува по нивната должина под прозорците. Со употребата на овие елементи добиена е нагласена хоризонталност на зградата. Интересен елемент карактеристичен за стилот во кој таа е изградена се окулусите во горните партии и нагласувањето на стреата каде има поставени декоративни греди.
Архитект Кирил Жерновски
Година на градење 1940
Инвеститор / Сопственик Јелена Тодоровиќ
Град / Општина Скопје
/ Центар
Адреса Ул.„Ристо Шишков“ бр.24
Катност По+П+2
Типологија според оригиналната намена
Типологија според денешната намена
- Хронологија на изградба (проект, градежни фази)Објектот е проектиран во 1939 год. Објектот е изграден во 1940 год.КатностПо+П+2Програмски опис (опис на план по катови)Во приземјето и катовите има станбени содржини. На секое ниво има по два стана чии основи се функционално решение и имаат современ концепт за домување. Во скалишниот простор има трокраки скали во полукружна форма и истиот е природно осветлен преку застаклени врати со натсветла изведени на северните ѕидови на подестите. Овие врати водат кон тераси ориентирани кон задната страна на зградата од каде секој стан има свој економски влез. Во зградата имало електрично осветлување, канализација, и водовод и биле монтирани сите санитарии.СтруктураОбјектот е изграден во масивен систем. Темели се изведени од набиен бетон, а ѕидовите на приземјето, катовите и во таванот се од полна тула со варов малтер. Објектот има армирано-бетонска меќукатна конструкција, балконски плочи и плочите под терасите. Кровната конструкција е дрвена.ПокривЧетириводен покрив, дрвена потконструкција и покривање со ќерамиди.ФасадаФасадата е малтерисана со цементно-варов малтер. Централниот дел на главната фасада како и венецот на високото приземје се малтерисани имитација на камени плочи, а страничните фасади со теранова обработка. Прозорските отвори и венците се издвоени и офарбани во црвена боја. Има плитка декоративна пластика со расчленување на површината со хорзонтални и вертикални линии.СтоларијаНадворешната столарија, која се состои од прозорци, балконски врати и влезна врата е изработена од дрво. Влезна врата во зградата, влезни врати во станови и прозорци се дрвени и офарбани со мрсна боја. Фасадните прозорци се опремени со вградени дрвени ролетни. Ветробранската врата и вратите кои водат на терасите се дрвени со застаклување. Сите огради во скалишниот простор и на терасите: изведени од ковано железо, а сите лимарски работи од поцинкуван лим.ПартерСо своите три страни зградата излегува на јавен простор, а од задната страна има двор со непозната подна обработка кој е заграден со ѕидови од тула и малтер, а влегувањето е преку метални врати.Ентериер / Заеднички содржиниКомуникациско јадро е обработено со терацо, скалите имаат дрвен ракофат на метална конструкција.Ентериер / Приватни содржиниСите внатрешни ѕидови и плафони се малтерисани со варов малтер и окречени. Патосот во собите е изработени од даски поставени на перо и жлеб, а во економските простории од терацо и бетон.КонтекстЗградата е слободностоечка и со своите три фасади излегува на фронтот на три улици: „Ленинова“, „Ристо Шишков“ и „Крсто Бајиќ“ во скопско Дебар маало, каде со својот волумен и фасадното обликување успешно е вклопена во непосредната околина. Во оваа историска населба во периодот помеѓу двете Светски војни биле изградени повеќе репрезентативни градби кои се дел од сегашното културното наследство на Скопје, а кои го преживеале катастрофалниот земјотрес.
- ПокривЧетириводен покрив покриен со ќерамиди и стреолики баџи.ФасадаФасадата е малтерисана со цементно-варов малтер. Централниот дел на главната фасада како и венецот на високото приземје се малтерисани имитација на камени плочи, а страничните фасади со теранова обработка. Прозорските отвори и венците се издвоени и офарбани во црвена боја.СтоларијаКај некои станови прозорците се со оригинална дрвена столарија, а кај извесен број се променети со ПВЦ. Влезната и ветробранската врата се непроменети, како и влезните врати на повеќето станови. Вратите кои водат на терасите се дрвени со застаклување, освен кај една кај која стаклото е заменето со ОСБ плоча. Сите лимарски работи се од поцинкуван лим.ПартерСо своите три страни зградата излегува на јавен простор, а од задната страна има двор со непозната подна обработка кој е заграден со ѕидови од тула и малтер, а влегувањето е преку метални врати.Ентериер / Заеднички содржиниКомуникациско јадро е обработено со терацо, скалите имаат дрвен ракофат на метална конструкција.Состојба на надворешностазадоволителнаСостојба на внатрешностазадоволителнаАвтентичност на надворешностазадоволителнаАвтентичност на внатрешностадобраПромениНаправени се повеќе промени за кои не е обезбедена информација кога се случиле: Промена на покривните ќерамиди. Доградба на таванскиот простор заради добивање дополнителни станови, заради што на јужната страна се изведени баџи во покривот. Извесен број на оригинални дрвени прозорци се заменети со ПВЦ. Кај една од вратите кои водат на терасите застаклувањето е заменето со ОСБ плоча. Поставени импровизирани прегради на терасите помеѓу становите и покривање на истите со пластичен ребрест покрив. Во северозападниот агол на дворот направена е доградба во форма на киоск од тврда градба, најверојатно како комерцијален простор.
- архитектонска и естетска историскa авторство
- Надлежните институции за заштита на културното наследство и останатите носители на одлуки да ги земат предвид вредностите кои објектот ги поседува, истиот да биде препознаен како градителско културно наследство од периодот помеѓу двете светски војни и да биде впишан во инвентарот за вредни објекти. Препорака до имателите на доброто: Да се почитува вредноста на објектот при поставување на елементи директно на фасадите и доколку се прават промени истите да бидат во насока на зачувување на неговата автентичност.
- Константиновски, Г. (2001). Градителите во Македонија 18-19 век. Скопје: Табернакул. Томовски, К. & Петковски, Б. (2003). Архитектурата и монументалната уметност во Скопје меѓу двете светски војни. Скопје. Музеј на град Скопје Коцевски, Д. (2022). Ако го сакаш Скопје – дојди, ќе те чекам на кејот. Скопје. Бегемот. Државен Архив на Република Северна Македонија, Одделение Скопје, арх. бр. 6.1.357.10/128-183.